De engelen van Elisabeth – Els Florijn – recensie Diane Kooistra

Dordrecht, 1890. Elisabeth de Lange, drieëntwintig jaar oud, wordt verdacht van de moord op twee van haar kinderen. Bij gebrek aan bewijs wordt ze krankzinnig verklaard, en ze komt in een gesticht terecht. Ze klampt zich vast aan de hoop haar zoontje Jan nog een keer te mogen vasthouden. Voor wat er daarna zal gebeuren, sluit ze haar ogen – tot dat niet langer kan.

De engelen van Elisabeth is een aangrijpend verhaal over de schrijnende wereld van de psychiatrie aan het einde van de negentiende eeuw. Een tijd waarin vrouwen voor wie er geen plek was in de maatschappij werden opgesloten in een gesticht, waar ze in ieder geval de kans liepen gek te worden van wanhoop of verdriet. Deze roman is een eerbetoon aan onderdrukte vrouwen en aan de liefde van een moeder die sterker is dan de dood.

RECENSIE

Ze komen haar halen, twee mannen in zwarte pakken en zetten haar in een koets, voor ze het weet is Elisabeth opgenomen in een van de psychiatrische ziekenhuizen in Nederland. Ze wordt verdacht van de moord op haar twee dochtertjes en de dokters denken dat ze gek is. Wat volgt is een puzzel van twee verhalen, het ene verhaal gaat over het leven van Elisabeth voor de opname, over haar leven als enige dochter in een klein gezin. Het kantklossen dat ze samen met haar moeder doet totdat haar moeder het niet meer kan. Geweld, alcohol en armoede is een garantie voor een zwaar leven. Zeker als je als jonge vrouw meer talenten bezit dan je omgeving wil zien. Ze ziet soms engelen en vertelt erover, zijn dit de engelen waar de titel naar verwijst?

Het andere verhaal gaat over haar leven in het gesticht. Over de mensen die bij haar op de afdeling wonen, zijn dit de engelen waar de titel naar verwijst? Over Hildegard, Jansje Maria, Marike en Esther die hun bijzonderheden hebben maar eigenlijk ook gewoon vrouwen die vastzitten en niet goed behandeld worden.

De zusters Rademaker, Hanlo Rading die zo verschillend zijn in aanpak, de een wreed en mensonterend, de ander liefdevol en die kent iedereen bij de naam.

De grote vraag

Elke hoofdstuk begint met de laatste zin van het hoofdstuk dat je aan het lezen bent, ik vond dat zo mooi gedaan, het schept verwachtingen en geeft niks weg.

De karakters dringen diep onder je huid en de beschrijvingen van de gebeurtenissen laten je gruwen en ik liet soms een traan omdat de machteloosheid in de beide levens van Elisabeth zo ontzettend groot is.

Dat laat Els Florijn vooral zien in de volgende zin:

Ik ga zitten en trek mijn benen op, vouw de jurk zo goed als het gaat om mijn koude voeten. Voorzichtig laat ik mijn hoofd op mijn knieën zakken en keer in mijzelf, alsof mijn lijf er niet meer is.

Elisabeth is een hele slimme vrouw en lijkt te berusten in haar lot maar de lezer blijft tot lang na het begin twijfelen of ze dat echt zal doen en zich ook blijven afvragen of zij echt de moorden op haar meisjes gepleegd heeft.

Els Florijn vertelt eigenlijk hoe het is. En dat is helaas geen fictief verhaal. Ze heeft zich verdiept door oude dagboeken te lezen over de psychiatrie van toen. Ze beschrijft het verhaal van de vrouwen die toen opgesloten werden in verband met hysterie en hoe ze behandeld werden, ontdaan van hun eigen kleding en hun eigen ik. Geen privacy of comfort, geen contact met dierbaren. Maar ook de kleine lichtpuntjes worden benoemd, hoe weinig die er ook zijn. Het is bijna niet voor te stellen dat verpleging echt zo met deze mensen omging, misbruik maakte van hun gevangenschap. Gelukkig is het tegenwoordig beter geregeld,

De schrijfstijl van Els Florijn is open, ze kan je in een paar zinnen de gevoelens van de personen in dit boek laten meevoelen. Zelfs zo dat je twijfelt of de zusters en dokters ook niet handelen uit onmacht. De diepere lagen in het verhaal vormen op het einde een mooi geheel waarbij alles bij elkaar komt.

De engelen van Elisabeth is een mooie historische roman die iedereen die in de zorg werkt of daar interesse heeft zou moeten lezen. Een roman dat je niet meer loslaat na het lezen en je een paar mooie leesmomenten zal geven.

5*****

Diane Kooistra

Met dank aan Uitgeverij Mozaiek voor het toesturen van een recensie-exemplaar.

Titel: De engelen van Elisabeth| Auteur: Els Florijn
Uitgever: Mozaiek| ISBN: 9789023960225 |256
Verschijningsdatum: oktober 2020

De engelen van Elisabeth is verkrijgbaar in elke (online)boekhandel

Thrillers algemeen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *